उत्तरयात्रा नॉर्वेची

गेल्या दिवाळीच्या सुमारास मुंबई गोवा अशी अलिशान ऐशोआरामी बोटीतून होणारी आंग्रीया(Angriya, शिवाजी महाराजांच्या आरमारातील आद्य दर्यावर्दी सरखेल कान्होजी नावाची यांच्या नावाची) नावाची सफर सुरु झाली आहे अशी बातमी आली होती. आपण टायटॅनिक हा प्रसिद्ध सिनेमा पाहिलेला असतो. १९१२ मधील अशीच ती सुप्रसिद्ध अलिशान सागर सफारीसाठी प्रसिद्ध अशी अनेक मजली बोट, आणि तिची दुर्दैवी कहाणी. आन्ग्रीया त्या मनाने खुपच लहान आहे अर्थात. माझ्या एका कार्यालयीन सहकारीने एक-दोन वर्षांपूर्वी गेंटिंग ड्रीम(Genting Dream Cruise Liner) नावाच्या एका अलिशान बोटीतून मुंबई श्रीलंका असा प्रवास केला होता. एखादी अलिशान बोट मुंबईत(आणि भारतात) नांगर टाकते असा तो पहिलाच प्रसंग होता. माझे स्वप्न आहे अश्याच कुठल्यातरी सागर सफरीवर आलिशान बोटीतून प्रवास करण्याचे. नाही म्हणायला मी पूर्वी लक्षद्वीपला गेलो तेव्हा बोट प्रवास केला होता २-३ दिवस, पण ती अर्थातच साधी प्रवासी बोट होती.

पुण्यातील एके ठिकाणच्या जुन्या पुस्तकांच्या ढिगाऱ्यात परवा मीना प्रभू यांचे उत्तरोत्तर ताजे पुस्तक हाती लागले. ते मी पटकन उचलले. त्यांनी नॉर्वे सफरीची, जे उत्तर धुर्वाजवळ असलेला, उत्तर युरोपातील देशाच्या सफरीची कहाणी सांगणारे जाडजूड पुस्तक लिहिले आहे. तेवढेच नाही तर, ते पुस्तक क्वीन मेरी-२ (Queen Mary-2, QMT) या अलिशान बोट प्रवासाबद्दल देखील तितकेच आहे. त्या पुस्तकावर, त्या दोन्ही गोष्टींवर आजचा हा ब्लॉग.

मीना प्रभूंच्या प्रवासवर्णनाच्या पुस्तकांचा अख्खा संच माझ्याकडे आहे. हे पुस्तक नव्हते. मस्त पुस्तके असतात त्यांची, अतिशय वाचनीय. सर्वात आवडते पुस्तक म्हणजे माझे लंडन. त्यांच्या कुठल्याच पुस्तकांवर मी पूर्वी कधी लिहिले नाही. पण ह्या पुस्तकावर लिहावेसे वाटले. त्यांचे उत्तरोत्तर हे पुस्तक अगदी undownputable असेच. त्यात दोन भाग आहेत. पाहिला भाग, जो मोठा आहे, तो आहे उन्हाळ्यात इंग्लंडवरून नॉर्वेचा बोटीने केलेला प्रवास आणि मध्यरात्रीचा सूर्य त्यावेळेस जो पाहिला त्या बद्दल. दुसरा भाग हा हिवाळ्यात इंग्लंडवरून विमानाने नॉर्वेचाच प्रवास, पण ऑरोरा(अर्थात northern lights or aurora) पाहण्यासाठी केलेला या बद्दल आहे.  त्यांचा हा बोट प्रवास ठरेपर्यंतचा प्रवास, बोटीवर चढल्यावर त्या बोटीचे वर्णन, सुखसोयी, त्यांना भेटलेले विविध लोक, त्यांचे स्वभाव, त्यांच्या गमती जमती, त्यांनी बोटींवर अनुभवलेले विविध अनुभव यांचे रसभरीत वर्णन केले आहे. अशा अलिशान बोटींवर प्रवासी काय करू शकतात याची पण त्यांनी झलक वाचकांना दिली आहे. या सर्वांबद्दल लिहिताना जवळ जवळ पहिली १५० पाने खर्ची घातली आहेत, इतके त्यांनी भरभरून लिहिले आहे.

नॉर्वे हा देश देखील अखातातील दुबई, सौदी अरेबिया सारख्या देशांसारखा १९६०-७०च्या दशकात खनिज तेलाच्या शोधामुळे अचानक श्रीमंत झालेला देश. पण विविध नैसर्गिक वैशिष्ट्याने नटलेला देश. त्याची झलक मीना प्रभूंनी पुस्तकात करून दिली आहे. इंग्लंड मधील Southampton येथील बंदरातून त्यांचा क्वीन मेरी-२ या अलिशान बोटीचा प्रवास सुरु होतो. बोटीचा नॉर्वेच्या आधी जर्मनीतील हॅम्बुर्ग येथे नांगर पडला आणि त्यांना हे शहर देखील पाहायला मिळाले, तसेच मीठाकरता प्रसिद्ध असलेले ल्युनबर्ग सुद्धा. नंतर नॉर्वेची राजधानी असलेले ऑस्लो येथे १३० मैलांचा ऑस्लो फिओर्डमधून बोट ऑस्लो बंदराला लागली. ऑस्लो शहर दर्शनाची माहिती, गुस्ताव्ह व्हीग्लंडची उघड्यावरील शिल्पे, कॉन टिकी संग्रहालय(एका नॉर्वेच्या साहसवीराने प्रशांत महासागरात केलेल्या धाडसी प्रवासाची महती सांगणारे) देखील पहिले त्याबद्दल त्यांनी लिहिले आहे. नंतर येथे त्यांची बोट Stavanger या गावी गेली. तेथे त्यांनी ऑईल म्युझियम पहिले त्याबद्दल लिहिले आहे. त्यात तेथे त्यांनी पेट्रोपोलीस नावाचा माहितीपट पाहिला. त्यानंतर बर्गन या गावी, जी नॉर्वेची जुनी राजधानी आहे, तेथे गेले. अकराव्या शतकात व्हायकिंग लोकांनी वसवलेले ते शहर. पुढे त्याची बोट आलेसुंड येथे गेली. तिथे ती पहिल्यांदाच गेली असे ते लिहितात. छोटेसेच बंदर, त्यामुळे क्वीन मेरी-२ सारख्या बोटीला तेथे नांगर टाकायला धक्का नाही. समुद्रात दूर कुठेतरी थांबून छोट्या बोटीतून किनाऱ्यावर यावे लागते. शेवटी नॉर्थ केपजवळ मध्यरात्रीचा सूर्य त्यांना पाहता आला त्याची गोष्ट त्यांनी सांगितली आहे. हे वाचताना प्रसिद्ध लेखक अरुण प्रभुणे यांनी २०१९च्या पद्मगंधा दिवाळी अंकात लिहिलेल्या एका लेखाचे स्मरण झाले. अमेरिकेतील अलास्का राज्याच्या उत्तर टोकावर स्थित आर्क्टिक प्रदेश, आर्क्टिक (गोठलेला) महासागर परिसरात सहकुटुंब फिरायला गेले असता आलेले रोमांचकारी अनुभव, मध्यरात्रीचा सूर्य, न मावळणारा सूर्य हे सर्व पहिले त्याबद्दल तो लेख होता.

असो. दुसऱ्या भागात मीना प्रभूंच्या पुस्तकात, हिवाळ्यात नॉर्वेला लंडनहून विमानाने प्रवास करून ऑरोरा पाहायला गेल्यावेळचा अनुभव ते कथन करतात. ऑरोरा हा देखील निसर्गाचा मनमोहक अविष्कार नॉर्वेत त्राम्स येथून दिसतो. हा ऑरोरा अमुक एका वेळेस अमुक एका ठिकाणी दिसेलच असे नाही. दोन-तीनदा प्रयत्न करून शेवटी तो त्यांना दिसला. त्याची रोमहर्षक कहाणी, त्या ऐन थंडीतील, बर्फातील दिवसांबद्दल रसभरीत लिहिले आहे.

आता थोडेसे त्यांच्या बोटीवरील अनुभवांबद्दल. मैल दीडमैल लांब असलेली १३ मजली ती बोट, जणू एक गावच. २५०० पेक्षा अधिक प्रवासी, १२०० पेक्षा अधिक कर्मचारी वर्ग, भोजन, उपहार यासाठी असलेली विविध ठिकाणे, मनोरंजनासाठी असलेले विविध पर्याय, ज्यात चित्रपट, संगीत, विविध व्याख्याने(विशेषतः जेव्हा बोटीचा sea day असतो तेव्हा), जादूचे प्रयोग, तारांगण, पब्स, नाईट क्लब्स, नाचण्यासाठी बॉलरुम्स; विविध खेळ खेळण्याची व्यवस्था, आरोग्य, स्वास्थ्याकरिता व्यायामशाळा, स्पा, पोहण्याचे तलाव, हॉस्पिटल वगैरे वगैरे. बोटीवरील विविध शिष्टाचार, वेशभूषा करण्याचे नियम, याची देखील त्यांनी मनोरंजक माहिती ओघवत्या भाषेत दिली आहे. त्या सफरीत विविध विषयांवर बोलण्यासाठी वेगवेगळया तज्ञ मंडळीना बोटीवर बोलावलेले असते, आणि तशी अनेक व्याख्याने त्यांनी ऐकली, अनुभवली. क्वीन मेरी-२ बोटीची, तसेच क्युनार्ड कंपनीचा इतिहास सांगणारे, नॉर्वेचा इतिहास सांगणारे, संगीताबद्दल, अवकाश आणि सूर्यमाला यांची माहिती सांगणारी व्याख्याने त्यांनी ऐकली.

मीना प्रभूंची भाषा अतिशय ओघवती, असे वाटावे की आपण त्यांच्यासोबत बोटीत आणि इतरत्र फिरत आहोत. पाहिलेल्या, ऐकलेल्या प्रत्येक छोट्या मोठ्या गोष्टींची तपशीलवार माहिती, पण नुसती रुक्ष यादिवजा नाही, तर वाचनीय, मनोरंजक, आपल्याला खिळवणारी अशी. शब्दरचना तर इतकी वेगळी, नादमय आणि आनंद देणारी. परवाच बातमी वाचली की नॉर्वेमध्ये तेथील फिओर्डच्या(fjord) खाली floating underwater tunnel तयार करणार आहेत, जेणेकरून वाहतूक विना अडथळा व्हावी. मी हा ब्लॉग लिहिता लिहिता क्वीन मेरी-२ सहलींची माहिती त्यांच्या म्हणजे Cunrad च्या वेबसाईटवर पाहतो आहे. कधी जमणार हे सगळे असा विचार येतो आहे!